Page 23 - INFORMATOR_2020

GMINA BIAŁOPOLE

wostanach pochodzenia naturalnego. Uroczyska Lasów
Strzeleckich to specjalny obszar ochrony siedlisk położony
Urząd Gminy Białopole ul. Chełmska 1, 22-135 Białopole, tel. 82 568 22 04, w południowej części Obniżenia Dubienki w sąsiedztwie
doliny Bugu. Obszar obejmuje najcenniejsze przyrodniczo
ugbialopole@data.pl, www.bialopole.eu fragmenty kompleksu leśnego Lasów Strzeleckich wraz
Pierwszą wzmiankę o nazwie siedziby gminy znalezio- Kolejnym godnym uwagi zabytkiem jest kościół para- z przylegającymi terenami łąkowymi.
Ciekawe, choć inne pod względem krajobrazowym są
no w literaturze z l połowy XV wieku. Nawiązuje ona do fialny w Buśnie. Obiekt wzniesiony w 1795 r. jako część tereny położone na „Górze Teresińskiej” (nazwa lokalna)
opisanego widoku okolicznego wzniesienia, usłanego tru- zespołu cerkwi greko-katolickiej pod wezwaniem Zaśnię- oraz na jej ciągnącym się w kierunku zachodnim przedłu-
pami rycerzy krzyżackich po klęsce z wyznawcami islamu cia NMP, w roku 1875 przemianowano na cerkiew prawo- żeniu. Jest to kraina rozległych, malowniczych pagórków
w trakcie jednej z wypraw krzyżowych. Należy jednak przy- sławną. Od roku 1919 sakralna budowla stała się własno- porośniętych kępami niewielkich zalesień, lub pozostało-
puszczać, że mianem Białe Pole określano widok samego ścią kościoła katolickiego. Świątynia początkowo posiadała ściami zdziczałych sadów, ilastych wąwozów, gęsto po-
wzniesienia, którego gleba składała się z marglu i białej kopuły cerkiewne, które zburzono i dobudowano dwie przecinana bruzdami kredowymi. Z białopolskich gór kre-
gliny. Z najnowszej historii wynika, że Białopole było sie- wieże. Cechy stylowe oraz wyposażenie wnętrza świą- dowych roztaczają się widoki na gminę Białopole, można
dzibą gminy od czasów sanacji - z krótką przerwą w okre- tyni wskazują na barok. W ołtarzu głównym z roku 1888 stąd śledzić linię doliny Bugu. Na południowym stoku Góry
sie okupacji hitlerowskiej. Praw miejskich Białopole nigdy umieszczony jest obraz przedstawiający Wniebowzięcie znajduje się rezerwat wisienki stepowej.
nie posiadało. Najświętszej Marii Panny namalowany w 1921 r. Po obu Rezerwaty przyrody:
stronach nawy znajdują się ołtarze: prawy poświęcony Rezerwat Liski (utworzony w 1978 r.) położony na gra-
jest Matce Boskiej, lewy - Św. Franciszkowi z Asyżu. Uwa- nicy powiatów chełmskiego i hrubieszowskiego na terenie
gę wiernych i wszystkich odwiedzających kościół przy- Strzeleckiego Parku Krajobrazowego. Celem ochrony jest
ciąga chór wyposażony w rokokowe organy z początku Dwór w Raciborowicach zachowanie drzewostanu dębowego oraz dębowo – so-
snowego („sosna matczańska”). W runie występują chro-
Dworek w Strzelcach jest obiektem pozostałym nione gatunki: kruszczyk szerokolistny, gnieźnik leśny, lilia
z przebudowanego wielokrotnie dworu, którego ostatnim złotogłów, barwinek pospolity. Charakterystycznym pta-
właścicielem była hrubieszowska rodzina Du Chateau. Jego kiem rezerwatu jest muchołówka białoszyja.
obecny kształt w niewielkim stopniu przypomina wygląd Rezerwat Siedliszcze (utworzony w 1975 r.) położony
z czasów świetności. Tu, podobnie jak w Kurmanowie, mie- w północnej części Strzeleckiego Parku Krajobrazowego.
ściła się szkoła podstawowa. Znajduje się on na skraju kompleksu Lasów Strzeleckich
W samym Białopolu znajdują się trzy interesujące ze w bezpośrednim sąsiedztwie doliny Wełnianki. Ochroną
względów historycznych obiekty: zwracający uwagę cha- objęty jest fragment starego, przeszło 120-letniego grą-
rakterystycznie zdobioną elewacją budynek, w którym kie- du niskiego z udziałem łęgu olszowo – jesionowego i olsu.
dyś mieściły się kuźnia i stolarnia z 1892 r., będący obiek- Chronione gatunki runa reprezentują: listera jajowata,
tem mieszkalnym, stanowiąca dobrze zachowany przykład podkolan biały, gnieźnik leśny, kruszczyk 29 szerokolist-
architektury przemysłowej cegielnia z klinkiernią z około ny. Głównym celem ochrony w rezerwacie jest zachowanie
1900 roku, z typowym kominem i pozostałościami towa- stanowisk lęgowych orlika krzykliwego.
Pałac Myśliwski Zamoyskich w Maziarni Strzeleckiej rzyszącej zabudowy mieszkalnej dla pracowników oraz bu- Szlaki turystyczne:
dynek młyna elektrycznego z 1924 r. oraz Kaplica z począt-
Szlak turystyczny Tadeusza Kościuszki dł.120,5 km.
Najokazalszym zabytkiem, jaki można obejrzeć ku XX wieku w Białopolu. Rozpoczyna się z Obniżenia Dubienki biegnie przez
zwiedzając gminę Białopole, jest Pałac Myśliwski Za- Historyczną pozostałością zasługującą na uwagę i pamięć krawędź Grzędy Horodelskiej wzdłuż Działów Grabo-
moyskich w Maziarni Strzeleckiej z zespołem parko- są coraz mniej liczne kapliczki i krzyże przydrożne – świa- wiekich na Wyniosłość Giełczewską, umożliwiając pe-
dectwo religijnej strony życia duchowego mieszkańców
wym – jego budowę rozpoczęto w 1903 r. Na uwagę gminy. netrację krajoznawczą całej północnej części Grabo-
zasługuje jego wnętrze. Usytuowano tam salę balową Dawna kaplica dworska w Kurmanowie wiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu
o wysokości dwu kondygnacji z dębowym kominkiem. i Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego oraz poznanie
Sala sklepiona jest kasetonowym stropem. Ściany zdo- XIX w. Dawną kaplicę dworską w Kurmanowie wybu- związków z Kościuszką, jako bohatera wojny obronnej 1792
bią trofea łowieckie (poroża, ptaki, medalion dzika i ło- dowaną w 1790 roku. Jej fundatorem był Michał Wydżga. roku z ziemią chełmską. Przebieg szlaku: Uchańka PKS (ko-
sia). Na fasadzie obiektu znajduje się herb „Jelita” ozna- Powstała najprawdopodobniej na miejscu pustelni. Pier- piec Kościuszki) - Dubienka - Starosiele - Maziarnia Strze-
ka rodowa Zamoyskich – dawnych właścicieli pałacu. wotnie była klasycystyczną budowlą wzniesioną na planie lecka - Raciborowice - Kurmanów - Buśno - Jarosławiec -
W czerwonym polu herbu widnieją dwie skrzyżowane złote krzyża greckiego, z wydłużoną nawą frontową. W roku Wojsławice - Majdan Nowy - Bończa - Zastawie - Surhów
kopie, na nich trzecia kopia, zaś w klejnocie herbu umiesz- 1831 kaplicę przekształcono w cerkiew greko – katolicką, - Topola - Wólka Orłowska - Zalew Tuligłowy - Krasnystaw
czono pół wspiętego kozła z czarnymi rogami. Pałac oto- po przebudowie części frontowej i dobudowaniu bocznych PKS.
czony jest dużym kompleksem leśnym. Obecnie pałacyk kaplic i kopuły. Od roku 1875, po likwidacji greko – kato- Ścieżka przyrodnicza Lasy strzeleckie dł. 6 km, czas
należy do Nadleśnictwa Strzelce. lickiej diecezji chełmskiej, kaplica została przejęta przez przejścia 3 h, ścieżka zlokalizowana w centralnej części
parku, rozpoczyna się przy pałacu myśliwskim Zamoyskich
wyznawców prawosławia. Charakterystyczna dla cerkwi w Maziarni Strzeleckiej, prowadząc przez różne typy sie-
kopuła zniknęła w 1918 r., kiedy budynek poddano remon- dlisk leśnych i kończąc się przy szkółce leśnej.
towi, a następnie, dzięki staraniom Tomasza Wydżgi, świą- Góry Teresińskie Na terenie gminy w miejscowości Buśno znajduje się zbior-
tynię oddano katolikom. Do dzisiaj w podziemiach budyn- Obszar gminy we wschodniej części jest równinny, po- nik wodny „Glinianki” dla amatorów wędkarstwa, zajmu-
ku znajdują się trumny z prochami duchownych,.Po wojnie kryty w większości lasami, w zachodniej lekko pofalowany, je powierzchnię 2 ha, gdzie złowić można karasie, okonie,
w budynku mieściła się szkoła podstawowa, a w chwili a w południowej oraz północnej w sporej części bezleśny. szczupaki, karpie, amury, tołpygi i liny.
obecnej stanowi on własność prywatną. Południowo – wschodni fragment gminy – część doliny

Dwór w Raciborowicach stanowił część folwar- rzeki Wełnianki znajduje się w obrębie Strzeleckiego Ob-
szaru Chronionego Krajobrazu. Cechą szczególną Parku
ku rodziny Wydżgów. Zbudowano go na początku jest jedno z największych w Polsce zagęszczenie ptaków
II poł. XIX w. i stanowi on dziś najlepiej zachowaną grupę obiek- drapieżnych. Są tu dwa rezerwaty przyrody: Liski i Siedlisz-
tów zabytkowych na terenie gminy Białopole. Znajdował się cze, gdzie ochroną objęte jest siedlisko lęgowe orlika krzy-
tam parterowy mieszkalny budynek z cegły, wzniesiony kliwego. Wśród gatunków zwierząt występujących w Parku
na planie prostokąta, były także „dwunastki”, „ósmaki” jako populacje rodzime, można spotkać wilki, bobry, łosie
i „czworaki” (domy dla dwunastu, ośmiu i czterech rodzin i wydry, jednakże niekwestionowanym królem białopol-
służby). Kolejny właściciel dworu - Władysław Kastory, skich lasów jest dzik.
przebudował budynek: dobudował boczne oficyny i połą- Cześć terenów leśnych Strzeleckiego Parku Krajobra-
czył je z budowlą centralną, nadając obiektowi kształt lite- zowego znajduje się w obszarze objętym Programem
ry „L”. Dwór otaczał rozległy park i ogród, którego bardzo NATURA 2000 - Lasy Strzeleckie i Uroczyska. To ob-
skromne pozostałości nie pomagają wyobraźni odtworzyć szar specjalnej ochrony ptaków o randze europejskiej.
jego dawny wygląd. Ostoja obejmuje silnie podtopione lasy znajdujące się
w pobliżu granicy polsko-ukraińskiej, pomiędzy Bugiem
a Wełnianką. Na terenie lasów wykształcił się ekotyp
Kościół Parafialny w Buśnie „sosny matczańskiej”, który zachował się w starych drze- Zbiornik wodny Glinianki

22 23